Yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını sürecinde toplumsal yaşantının kısıtlanması ve meskende daha fazla vakit geçirilmesi nedeniyle teknolojik aygıtların kullanımında artış yaşanırken, “teknoloji bağımlılığı” konusunda Yeşilay Danışmanlık Merkezinden (YEDAM) hizmet almak isteyenlerin sayısı bu devirde 2 kat arttı.

Hayatın ayrılmaz bir modülü haline gelen telefon, bilgisayar, akıllı aygıtlar, oyun konsolları üzere dijital aygıtların denetimsiz kullanımı, teknoloji bağımlılığını tetikliyor.

“Teknolojinin insanı denetim etmesi” ve “Dijital teknolojilerle bireyin sıhhatsiz irtibat kurması” biçiminde tanımlanabilen bu bağımlılık tipi, sorumlulukları yerine getirmemeye, çok uzun kullanımına bağlı olarak ilgilerin bozulmasına ve fizyolojik ya da ruhsal açıdan ziyana yol açabiliyor.

Her yaşta teknolojinin sorunlu kullanımı kelam konusuyken, birçok kişi bağımlı olduğunun farkına varmadan hayatını sürdürüyor.

Bağımlı bireylere ve yakınlarına fiyatsız psikososyal dayanak vermek hedefiyle 2015’te kurulan YEDAM, 2019’dan beri yüz yüze görüşme hizmeti verdiği teknoloji bağımlılığı konusunda 500’ü aşkın bireyle sayısız görüşme gerçekleştirdi.

TEKNOLOJİDEN YARAR GÖRMEK İÇİN EMELLİ, FONKSİYONEL, İNANÇLI VE SAĞLIKLI KULLANIM KAİDE

Yeşilay Genel Lider Vekili Dr. Mehmet Dinç, AA muhabirine, teknoloji bağımlılığına büyük oranda internete bağlı dijital teknolojilerin sebebiyet verdiğini zira internetin çok farklı boyutları bulunduğunu ve bu çeşitliliğin insanın uzun müddet ve ziyan görebileceği halde içeriğe maruz kalmasına, vakit kaybetmesine yol açtığını söyledi.

Akademik bilgilere işaret eden Dinç, kimyasal bağımlılık fizyolojik, ruhsal ve toplumsal manada neleri etkiliyor, ne kadar ziyan veriyor ve neye mal oluyorsa online oyun ve kumarın da beşere o kadar ziyan verdiğini vurguladı.

Teknoloji bağımlılığında en büyük sorunun “algı” olduğuna dikkati çeken Dinç, kimyasal bağımlılıklar kadar ziyan verdiği düşünülmediği için insanların tedaviye yönelmediklerini söz etti.

Dr. Dinç, teknolojiyi yarar görmek için kullanırken dikkat edilmesi gereken noktalara ait şöyle konuştu:

“Amaçlı kullanım çok kıymetli. ‘Ben niye bilgisayarın, telefonun, internetin ya da dijital teknolojilerin rastgele bir uygulamasının başındayım?’ Bunun içerisinde öğrenmek, eğlenmek olabilir lakin buna bir çerçeve çizmezsek orada sorunlar yaşayabiliyoruz. Oburu, fonksiyonel kullanım, yani hayatı kolaylaştıracak halde kullanmak. Biri, inançlı kullanım. Kullanımından ötürü ziyan görmeyecek bir bilince sahip olmalıyım. Bir oburu sağlıklı kullanım. Bu devirde, bilhassa gençlerde fizikî sorunların çok ortaya çıktığını görüyoruz. Duruş bozuklukları, kas-kemik ağrıları, kiloyla alakalı sorunlar oluyor. Yetişkinlerde de benzeri sıkıntılar mevcut. Ruhsal manada yaşlarına, gelişimlerine uygun olmayan içeriğe maruz kalma yahut ruhsal zorluk yaşayacakları sorunları tetikleme kelam konusu.”

Yetişkinlerin “teknoloji bağımlılığı” denildiğinde yalnızca çocuklar ve gençler için değil, kendileri için de ne yapmaları gerektiğini düşünmelerini öneren Dinç, “Çocuklar büyük oranda toplumun kültürünü paylaşıyor ve bu kültürü paylaşmaya anne babalarından, etraflarındaki erişkinlerden başlıyor. Anne, baba, ‘Ne kadar kullanıyorum? Ne kadar gayeli, fonksiyonel, inançlı, sağlıklı?’ Bunu kıymetlendirecek, ondan sonra çocuğuyla alakalı dertlenmeye başlayacak.” diye konuştu.

Teknoloji bağımlısı kişinin bunu kabul etmesinin vakit alabildiğini, bu nedenle etrafındakilerin ona yardımcı olmasının yarar sağlayacağını vurgulayan Dinç, yardım etmenin inatlaşmak, buyruk vermek, yasaklamak olarak değil, bağımlı kişinin hayatını kolaylaştırmak, zenginleştirmek ve ona öbür yollar göstermek olarak algılanması gerektiğini lisana getirdi.

0-2 YAŞ ORTASINDA EKRANA MARUZ BIRAKILMAMALI

Dr. Mehmet Dinç, çocukluk ve gençlik yaşlarında alınan temelin, teknolojinin kullanımında ve bağımlılığa dönüşmesinde daha kritik olduğunu belirterek, çocukların ekranla hangi yaş aralığında tanıştırılması gerektiğine dair şu değerlendirmede bulundu:

“Çocukluk ve gençlik devrinde, bir çerçevenin çizilmesi, düzenlemeler yapılması onun hayatını kurtarmada kıymetli bir katkıdır. Bir çocuk bu dünyaya geldiğinde çok büyük sorumlulukları vardır. Bütün hayatımız boyunca, gelişimin en süratli olduğu devir 0-2 yaş ortasıdır. 2 sene içerisinde çocuk renkleri, insanları, formları, konuşmayı, sözleri, sesleri, hareket etmeyi, kaldırmayı, indirmeyi öğrenir. Bu 2 yaş içerisinde çocuk ne kadar hayata temas ederse ve farklı kanallardan 5 duyuyu kullanarak öğrenme gerçekleştirirse zihinsel ve öteki gelişim boyutları o kadar sağlıklı gelişir. Yalnızca ekrana bakarak, tek boyutlu bir alış kelam konusu olursa çocuğun gelişiminin ziyan gördüğüne dair çok sayıda örneğimiz var. Tahminen birçok beşere sıkıntı gelebilir ancak ideali şudur; 0-2 yaş hatta mümkünse 0-3 yaş ortasında, mümkün olduğu kadar çocuklarımızı ekranlara maruz bırakmayalım. Bunun yerine yaprağa, toprağa, eşyaya, tahtaya dokunsunlar, koklasınlar, tadına baksınlar, kaldırsınlar, indirsinler. Gerçek hayatta ne kadar hareket ederlerse gerçek hayat deneyimi kazanırlarsa gelişime o kadar yararlı olacak.”

Bu süreçten sonra çocukların öğrenmelerine, gelişimlerine ziyan vermeyecek derecede ekran kullanımının kelam konusu olabileceğini aktaran Dinç, sınırsız, hedefsiz ve inançsız formda teknolojiyi kullanmamaları için ebeveynlerin çocuklarının internet ve dijital teknoloji kullanımından haberdar olmalarında, onlara rehberlik etmelerinde fayda olduğunu kaydetti.

“PANDEMİ, ÇOK BOYUTLU OLARAK GÜÇ BİR DÖNEM”

YEDAM’da bağımlı ve bağımlılık riski altındaki insanlara rehabilitasyon dayanağı verdiklerini hatırlatan Dinç, salgında teknoloji bağımlılığıyla ilgili yapılan müracaatlara ait şunları söyledi:

“Pandemi, çok boyutlu olarak sıkıntı bir devir. Bu sıkıntı periyotta beşerler, sağlıklı bir ruhsal takviye bulamadıklarında sıhhatsiz yollara başvurdu. Bu sıhhatsiz yollardan biri de dijital teknolojilerin hedefsiz, ölçüsüz ve sınırsız kullanımıydı. Bundan muzdarip olan ve bizden yardım almak isteyenlerin sayısı pandemi devrinde 2 kat arttı. Dijital teknolojiler bütün dünya için yeni bir şey. Bu bahiste uzman sayısı, hizmet veren kurum sayısı, yapılandırılmış ve işe yarayan program çok az. Bu manada Türkiye’deki beşerler çok avantajlı zira dünyanın hiçbir yerinde 105 noktada, ülkenin her yerinden insanın fiyatsız olarak psikologlardan ve toplumsal hizmet uzmanlarından yapılandırılmış, çerçevesi muhakkak bir dayanak almaları mümkün değil. Bu manada Yeşilay’ın büyük hizmeti kelam konusu.”

Yeşilay Genel Lider Vekili Dr. Mehmet Dinç, bugün çevrim içi ortamda başlayan ve yarın sona erecek “5. Milletlerarası Teknoloji Bağımlılığı Kongresi”nde 16 ülkeden 29 uzmanın yer aldığını anlattı.

Dr. Dinç, oyun, kumar, pornografi ve toplumsal medya üzere çeşitli bağımlılıkların yanı sıra Kovid-19’un teknoloji bağımlılığına tesirlerinin de ele alınacağı kongreye iştirakin fiyatsız olduğunu kelamlarına ekledi.