Türkiye’de hayvancılık yapanların önündeki en büyük maliyet kalemi hayvan yemi. Hayvan sahibi küçüklü büyüklü işletmelerde maliyetlerin yüzde 45 ila 60’ını yemin oluşturduğu kestirim ediliyor. Tüm bu artan maliyetler, et fiyatlarında da temel belirleyici oluyor. Vesair taraftan ise karma yem üretiminde kullanılan hammaddelerin yüzde 45-50’sini aşan nispetteki kısmı ithal ediliyor. Münasebetiyle yağlı tohum, küspe, kepek, DDGS üzere, yemlerde kıymetli nispetlerde kullanılan hammaddelerin fiyatları kur fiyatındaki artışa bağlı olarak yükseliyor. Yanı sıra pandemi durumundan kaynaklı devletlerin stoklarını artırması ve yaşanan lojistik aksaklıklar nedeniyle de bu süreçte bir artış var. Tüm bunların fiyatlara yakın devranda yüzde 10-12 arasında yansıtıldığı görülüyor.

Bahsin eksperleri, bir taraftan üreticinin; öteki yandan ise yem sanayicilerinin farklı maliyet yükleriyle karşılaştıklarını belirtiyor. Yemde bir ‘düğüm’ oluştuğunu belirten eksperler, ithal hususlara alternatif eserlerin yetiştirilmesi ve mera sahalarına yönelik bakım çalışmaları üzere içeriklerle oluşturulması önerilen ‘özel bir plan’ın yemde dışarı bağımlılığı da kademeli olarak düşürebileceğine dikkat çekiyor. Aksi halde et fiyatlarına yansımasının devam edeceğine vurgu yapılıyor.

‘En yüklü maliyet’

TÜİK olgularına nazaran, bir evvelki yılın birebir ayıyla karşılaştırıldığında ziraî girdiler içinde en fazla artış yüzde 12.42 ile hayvan yeminde gerçekleşti. Tarım Müellifi Ali Ekber Yıldırım, hayvancılıkta yemin ithal girdiler nedeniyle üretici için büyük bir yük olduğunu söyledi. ‘Hayvandan sonra en büyük maliyet kalemi yem’ diyen Yıldırım, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Hayvansal yemde yerlileşme Türkiye’nin en çok konuştuğu lakin hala somut bir adım atılmayan sorunu. Bütün iş yemde düğümleniyor. Bu sorun ‘özel bir planla’ ele alınmalı. Örneğin yem için yılda 3 milyon tondan fazla soya muhtaçlığı var. Üretim maksimum 150 bin ton. Bu açık uzun müddet kapanmaz. Alternatif eserlere bakmak lazım. Kaba yem gereksinimini bile kendi karşılamayan işletmeler var. Yoncayı da dışarıdan alan işletmeler var. Mesela saman bile ithalata mevzu olabiliyor. Bunlar çok değerli sıkıntılar.”

‘Yerli yem için girişimimiz hazır’

Türkiye Al Et Üreticileri Merkez Birliği Yöneticisi Bülent Tunç, yemin maliyetleri önemli mealde değiştirdiğini vurgularken, üreticileri dünya yem endüstrisine bağımlılıktan kurtarmak için çalıştıklarını söyledi. 160 bin üyesi olan bir birlik olarak Tarım ve Orman Bakanlığı’na hazırladıkları projeyi sunduklarını belirten Tunç, “Bakanlık destek de oluyor. Velev yem makineleriyle ilgili de ek olacak. Yer bölge yem üretip üreticinin kapısına götürmek konusunda destek olacağız. Kendi yemimizi kendimiz üretir hale gelemezsek bu üretici ve tüketiciye daima zarar olarak yansımaya devam eder. Mesela Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) yemde kullanılabilecek eserleri vadeli olarak üreticiye veriyor. Elimizdeki eserlerde en kaliteli yemi üretmek için paydaşlarla çalışacağız. Artık aksiyon zamanı” diye konuştu.

‘Hayvan dışarıda da beslenmeli’

Tahlil teklifleri şöyle:

Buğday, ayçiçeği, mısır üzere birbirine alternatif eserlere tartı verilebilir.

Soya; arpa, yemlik buğdayla ikame edilmeli ya da soyanın içerdiği hususları içeren malûm eserler sağlanmalı.

Yem fabrikası fazlası da var. Bu meydana bir düzenleme kaide.

Büyükbaş hayvanların yılın anlaşılan devrinde açık sahada beslenebilecek imkanı olmalı.

Meraların ıslahı ve kâfi bakımının sağlanması lazım.

Küçük işletmelere yem desteği verilecek

‘Küçük Kapasiteli Büyükbaş ve Küçükbaş Hayvancılık İşletmelerine 2020 Yılında Yapılacak Yem Desteği’ne Ait Cumhurbaşkanı Kararı, Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna nazaran, Tarım ve Orman Bakanlığınca, Kovid-19 salgını nedeniyle yem tedarikinde zorluk yaşayan küçük kapasiteli hayvancılık işletmelerine, yem maliyetlerindeki artıştan olumsuz etkilenmelerini önleyerek üretimde sürdürülebilirliğin ve üretici fiyatlarında istikrarın korunması gayesiyle bir keze mahsus yem desteği sağlanacak.

Bakanlık kayıt sistemlerine kayıtlı işletmelerden, manda dahil 20 başa kadar (20 dahil) anaç sığırı yahut besilik erkek sığırı olan yetiştiricilere hayvan başına 65 lira, 50 başa kadar (50 dahil) anaç küçükbaş hayvanı olan yetiştiricilere hayvan başına 6.5 lira destekleme ödenecek.

‘Bundan sonra artış olmaz’

Türkiye Yem Sanayicileri Birliği (TÜRKİYEM-BİR) Yöneticisi Ülkü Karakuş, karma yemlerinin içeriğinde yüzde 50-55 orantısında hububat olmak üzere, yağlı tohumlar, küspe ve kepek üzere bitkisel kökenli eserler kullanıldığını söyledi. Karakuş, “Bitkisel üretimimiz yerinde olmadığı için hammadde ithalatı farz. Karma yemde hammaddelerin yüzde 45-50’si ithal. Dünyada arpa, buğday, soya üzere eser fiyatlarında artış olmayacağı öngörülmektedir” dedi. Karakuş, son 1 yılda hammaddeler, dolar kuru ve güç maliyetlerindeki artışlarla yem fiyatlarında ‘yüzde 10-12 civarında bir güncelleme yapmak mecburiyeti’ oluştuğunu lisana getirdi.