Seyhan Akıncı  Rüçhan Çamay. Caza en çok yakışan seslerden biri onunki… Şimdi 17 yaşında Türk bayanının sahneye çıkmasının pek beğenilen karşılanmadığı bir periyotta kendi tabiriyle hayal gücü, müzik söylemeye olan tutkusu ve yüreğiyle sahnedeydi. Bu tutku ve yetenek onu cazın doğduğu topraklar olan ABD’ye kadar taşıdı. Sesini bütün dünyaya duyurma fırsatını ise aşk için geri tepti. Bugün pişmanlıkları ortasında yer alıyor o geri dönüşü… 12 Eylül herkes üzere onun da üzerinden silindir üzere geçti. O denli ki 80’lerin ortasında her şeyi bırakıp inzivaya çekildi. 1984’te yazmaya başladığı anılarını gazeteci Dilek Yaraş ile üç yıl süren uzun soluklu bir çalışmanın sonunda “Kayıp Diva: Rüçhan Çamay’ın Hayatı” ismiyle kitaplaştırdı. Çok uzun soluklu bu suskunluğu Rüçhan Çamay, Milliyet için bozdu. 

1980’lerin başında inzivaya çekildiniz ve “Kayıp Diva – Rüçhan Çamay’ın Hayatı” isimli kitap yayımlanana kadar da yaklaşık 40 yıl suskunluğunuzu korudunuz. Sizi bu derece derin bir suskunluğa iten neydi ve hayatınızı anlatmaya nasıl karar verdiniz?

1985’e kadar müzik hayatıma devam ettim. Çok sevildim, alkışlandım… Lakin 12 Eylül darbesi rüzgârının da tesiriyle kızımdan (Melike Demirağ) ötürü sanırım müziklerime sansür geliyor, pürüzlerle karşılaşıyor, TRT’ye çıkamıyordum. Müzik piyasası da değişmeye başlamış ve pek keyif alamaz haldeydim. Birebir vakitte Melike’nin vatandaşlıktan çıkarılması da beni üzüyordu. O ortada da ruhsal bilgileri almaya başlamıştım. Kitaplar okuyor, bu hususta ehil olan insanlardan bilgiler biriktiriyor, hayatın bana açtığı yolların nedenini çözmeye, var oluşumun gerçeğini bulmaya çalışıyor ve bu bilgilerle yaşamaya dikkat ediyordum. Yeterlilik, sevgi, doğruluk, çalışmak, bilgi üzere kıymetlerle… 1990’da kitabımın sonunda da okuyacağınız, yapamadıklarımı yapma çabasını anlatan “Sonu İyiliğe Çıkan Yol” isimli şiirimde, küçüklüklerimi, zayıflıklarımı, zaaflarımı, tutkularımın esaretini yazdım. Ruhumun, insanlığımı parlak ve saf hale getirme uğraşını yani.

Türkiye’nin en kıymetli caz sanatkarlarından birisiniz. ABD’de meslek fırsatını aşk uğruna geride bırakmış bir bayansınız tıpkı zamanda… Aşk, Rüçhan Çamay için her şeyin üstünde midir?

Aşk o vakitler benim için her şeyin üstündeydi. Uğruna yapamayacağım fedakârlık yoktu. Yaptım da. Çok da yanlış kararlar ve seçimler yapmama sebep oldu elbette. Lakin aşk hali bilirsiniz, bir çeşit ruhun meczupluk devri. Kör eder, sağır eder, sizi aklınızdan eder. Lakin bendeki aşk tek bir adama olan aşk yahut tutku değil artık. Benim aşkım bencillikten uzak, yalnızca kendine zevk veren  hisler için yaşanan bir bağımlılıktan çok, tüm canlılığın aşkına, sevgisine dönüşmeye başlamıştı. Tüm insanlığa, tabiata, hayvanlara, yaşayan her varlığa ve onları var eden sevgili yaradana sevgi ve hürmet duyduğum bir aşkı, sevgiyi yaşıyorum artık.

Bugün geriye baktığınızda farklı yapardım dediğiniz şeyler var mı? Hayatınızda birçok kırılma noktası var. ABD’den dönüş, evlilik, 12 Eylül darbesi, kayıplar…

Geriye, o yıllarıma baktığımda, şimdiki farkındalığımla ve hayat deneyimimle ne çok şeyi farklı yapardım diyorum elbette herkes üzere. Mesela daha şuurlu bir annelik yapmak isterdim. 21 yaşında elime geçen o fevkalade fırsatı, cazın memleketi Amerika’da hayal ettiğim sahnelerde müzik söylemeyi, dersler alarak caz mesleğimi daha yükseğe taşımayı isterdim. Âşık olduğum adamın, ben tam Amerika’da bu hayallerimi yaşamaya başlamışken, yalnızca diğer bir bayana kızgınlığından  “Hemen Türkiye’ye dönmezsen diğeriyle evleneceğim” tehditine boyun eğmezdim. Esasen anlaşamadığım bir adamla işe yaramayacağını bildiğim halde çocuklarım için dahi olsa ikinci defa evlenmezdim. Şimdi ruhsal farkındalığımın çok az olduğu vakitte az da olsa sanatçı kibrine kapılıp müzisyen arkadaşlarıma kapris yapmaz, gönüllerini kırmazdım. Ve daha birçok eksiğimi görürdüm. Lakin bütün bu yaşadıklarımdan aldığım derslerle edindiğim ruhsal bilgileri harmanlayıp nefsinin efendisi olmuş, uygunlukla, sevgiyle yaşamaya çalışan bir beşere dönüştüm artık.

İnzivada geçen o 40 yıl boyunca hiç tekrar sahnede olmak istediniz mi?

Hayır istemedim. Cazla başlayan ve sonra tanınan müzikle devam eden sanat ömrümde kendimi keyifli eden, hoş işlere imza atmıştım. Ruhumun sanatçı gözü geride kalmadı. Gereğince keyif almıştı yaptıklarından aslında. Ruhsal mesleğimin tepelerine tırmanma periyodu başlamıştı zira. 

“En güçsüz hissettiğim olay oğlumu kaybetmekti”

Bayanların çok güçlü olduğu bir ailede büyümüşsünüz… Siz de çok genç yaşta sahne almaya başlayarak güçlü olmak zorunda da kalmışsınız. Tüm bu seyahatte en çok yorulduğunuz, güçsüzlüğü tercih ettiğiniz oldu mu?

Başından beri güçlü bir varlıkmışım aşikâr. Aileden gelen bir şey bu. Mesela annem 1914 doğumlu ve kırklı yıllarda Ankara’da radyo spikerliği yapmış, birinci uçağa binmiş güçlü, korkusuz bir Cumhuriyet bayanıydı. Türk kızlarının sahnelere çıkmasının pek güzel karşılanmadığı bir periyotta, hayal gücüm, müzik söylemeye olan tutkum, müziğe olan aşkım, yavuz kararlar vermeme ve güçlü bir genç kız olmama sebep oldu. O yıllara, hayli güç koşullara, üstelik daha 17 yaşında bunun için göğüs gerebildim. Kendimi çok zayıf, güçsüz hissettiğim en acı olay oğlumu kaybetmekti. Onun bu dünyadan benden evvel gidişine çok lakin çok üzüldüm. Bir vakit boyunca hem ağladım, hem de ruhuma derin ısdırap veren bu kaybın, bana verdiği hayatla mevt ortası ve ötesi farkındalıkla ruhumu daha da güçlendirdiğine şahit oldum. Hayatımın bir kezlik ömürden ibaret olmadığını ve bir gün oğluma bir öbür hayatımda yahut mevt ötesi âleminde kavuşacağım inancıyla gücümü tekrar topladım ve hayatıma devam ettim.