Pandemi sürecinde her çocuk ve ailenin etkilendiğini lakin otizmi bulunan çocukların ise daha çok etkilendiğini belirten Dr.Öğr. Üyesi Mine Elagöz Yükseli “Yapılan araştırmalar çocuklar ortasında otizmi bulunan çocuk ve ergenlerin pandemiden en fazla etkilenen kümelerden biri olduğunu göstermektedir. Pandemide otizmli bireyleri etkileyen birçok farklı faktör kelam konusu olmuştur. Küçük çocuklara teşhis konması, tanısı olan çocukların tedavi yaklaşımları, çocukların ruhsal durumları, ebeveynlerin ruhsal durumları ve bunların çocuğa yansıması bu faktörlerin en başta gelenleridir” diye konuştu. 

Pandemide otizmin fark edilmesi zorlaştı 

Şimdi tanısı konmamış belirtileri olan çocukların fark edilmesinin bu süreçte gecikebildiğini kaydeden Dr.Öğr. Üyesi Mine Elagöz Yüksel, şunları söyledi:

“Bunun bir nedeni kimi ailelerin sıhhat kuruluşlarına başvurmakta çekiniyor olmalarıdır. Kimi aileler de çocuklarında gördükleri farklı davranışları pandeminin tesirlerine bağlama eğiliminde olup beklemek istiyor. Fakat bu durum altta yatan nörogelişimsel bir rahatsızlık varlığında teşhiste gecikmeye neden oluyor. Bununla birlikte otizmin en besbelli özelliği olan toplumsallaşmada zorlanma, pandemide zati toplumsallaşma imkanlarının azalması ile ailelerin çocuklarındaki farklılıkları geç farketmelerine yol açabilmektedir. Halbuki otizmin erken tanınması ve tedaviye başlanması çok kıymetli olup, çocuğun iyilik hali için değerli bir şarttır. Ebeveynlerin bir kuşku varlığında beklememek ve yüzyüze bir değerledirmenin sağlanabileceği bir sıhhat kuruluşlarına başvurmaları gereklidir.” 

Eğitimde aksamalar yaşandı 

Otizmli çocukların eğitimlerinin de pandemi sürecinden etkilendiğini kaydeden Dr.Öğr. Üyesi, “Pandemi periyodunda okulların ve özel eğitim kurumlarının bir devir kapatılması gündeme gelmiş olup hala eğitimde pandemi öncesi eğitim imkanlarının sağlanması konusunda aksamalar yaşanmaktadır. Bu durum çocukların kâfi tedavi görmelerini engellemektedir. Misal açıdan gerek yerlerin kapanması gerek sokağa çıkma kısıtlmaları nedeniyle fizikî aktivite yapma imkanları da azalmıştır. Eğitim ve fizikî aktivite ölçülerinin azalması çocukların ruhsal durumlarını da etkilemektedir” dedi.

Pandemi ile bir arada yaşanan bu sürecin, otizmi olan çocuk ve ergenlerde ek olarak görülebilecek dert bozukluklarını ve depresyon riskini arttırdığına dikkat çeken Yüksel, “Otizmli çocuklarda hislerini denetim etmekte zorlanma, dürtüsellik, davranış sıkıntıları da artma eğilimde olmuştur. Yalnızca çocuklarda değil, ebeveynlernde de ruhsal ıstırapların artmış olduğunu görmekteyiz” açıklamasında bulundu.

Pandemideki belirsizlik ruhsal açıdan zorlanmalara yol açıyor 

Otizmi bulunan bireylerin değişiklikler karşısında ahenk sağlamakta zorlandıklarını, eski rutinlerini devam ettirme eğiliminde olduklarını vurgulayan Dr.Öğr. Üyesi Yüksel, “Bu nedenle pandemi periyodunun özelliği olan belirsizlik, daima şartların (örneğin sokağa çıkma saatleri) değişmesi çocukları ve ailelerini ruhsal açıdan zorlamaktadır. Bununla birlikte pandemi ve koronavirüs ile ilgili bilgilerin değişmesi ve haber akışının fazla olması otizmli bireylerin süreci takip etmesini zorlaştırmakta ve dert duymalarına yol açmaktadır. Her ne kadar otizmli bireyler sosyalleşmekte zorlansa ve kendi hallerinde olma hali göze çarpsa da onlar da arkadaşlarını ve tanıdıklarını göremedikleri için üzüldüklerini söz etmektedirler. Bu durum yaş ilerledikçe daha bariz olmaktadır” tabirlerini kullandı.

Otizmli çocuklar kurallara uymada zahmet çekti 

Pandemi devrinde bireylerin uygulaması gereken paklık ve toplumsal aralık tedbirlerinin çocuklara anlatılmasının ve çocukların bu kurallara uymasının kolay olmadığını belirten Dr.Öğr. Üyesi Mine Elagöz Yüksel, “Otizmli bireylerin ise bu kuralları anlaması ve içselleştirmesi daha meşakkatli olmaktadır. Bu kurallara uymaya zorlanmak otizmli çocukları gerilime sokmaktadır. Bilhassa çocuğun yaşı küçük ve ek öğrenme sorunları yaşıyorlarsa bu süreç daha güç olmaktadır. Pandemi ve koronavirüs ile ilgili bilgilendirme yapmak, kuralların öğrenilmesini sağlamak özel eğitim modülleri içinde uygulanmalıdır. Özel eğitim uzmanlarının ise değişen şartlarla birlikte çocukların yaşayacağı ruhsal rahatsızlıklar ile ilgili bilgilendirilmesi, pandemi ile ilgili kuralların mümkün olduğunca çocuk tarafından öğrenilmesinin sağlanması konusunda eğitim görmeleri uygun olacaktır” dedi. 

Tedavi süreçleri aksatılmamalı 

Dr.Öğr. Üyesi Mine Elagöz Yüksel, otizmli çocukların tedavilerinin bu süreçte aksatılmaması gerektiğini belirterek şunları söyledi:

“Sosyal izolasyon herkes için zorlayıcı olmakla bir arada yaşadığımız periyodun tesirlerinin ileriki vakitlerde daha net anlaşılacağı düşünülmektedir. Bu süreçte yetkililer tarafından mümkün olduğu kadar yüz yüze eğitimlerin ve yüz yüze sıhhat hizmetlerinin devam etmesinin sağlanması çok değerlidir. Ailelerin ise otizmden şüphelendikleri durumlarda bir çocuk psikiyatristine başvurmaları gerekmektedir. Tanısı bulunan çocukların ise teşhis ve tedavi için muhtaçlık duydukları görüşmelerin aileler tarafından yerine getirilmesi, ertelenmemesi gerekmektedir. Yalnızca çocukların değil, ailelerinin de gerilim azaltıcı tekniklere başvurmaları bu devirde yararlı olacaktır.”