50 yaşını geçen birtakım bireylerde kalın bağırsağın içini döşeyen mukoza yüzeyinde polip denilen küçük çıkıntılar meydana gelmeye başlıyor. Adenomatöz polip olarak isimlendirilen bu yapıların yaklaşık yüzde 20-30’unda ise kolon kanseri gelişiyor. Sayısı arttıkça, risk de artıyor.

Polip özellikleri risk faktörlerini belirliyor. Bu poliplerin tabanı genişse kanser oluşma ihtimali fazlayken, mantarsal oluşumlarda yani sapın daha ince olması halinde mümkünlük azalıyor. Tabanı geniş olan sesil poliplerin vakit geçirilmeden çıkarılması gerekiyor. Villöz adenom olarak isimlendirilen kimi poliplerin de kolon kanserine yatkınlığı fazla oluyor.

Bilhassa kalın bağırsağın son kısmında yer alan bu poliplerin kolon kanserine dönüşme oranı yüzde 100 olarak belirtiliyor. Hasebiyle villöz adenomu olan bireylerde poliplerin erken evrede çıkarılarak, kolon kanserine dönüşmeden tedavi edilmesi gerekiyor. Bir şahısta polip olması her vakit kanserle karşılaşılacağı manasını taşımıyor. Örneğin; iltihabi polipler kansere yol açmazken, adenamatöz polipler pre-kanseröz olarak tanımlanıyor. Hasebiyle bir polibin patolojik incelemesinde adenomatöz olduğu saptanırsa, dikkatlice takip edilmesi gerekiyor.

Kanamayla belirti veriyor

Kalın bağırsağın sol tarafında bulunan polipler kanamayla, sağ tarafındakiler de kanda hemoglobin kıymetinin düşmesiyle kendini gösteriyor. Villöz adenomlar ise dışkıyla birlikte gelen sümüksü salgıyla belirti veriyor. Kalın bağırsak tümörlerinin çabucak hepsinde, bilhassa de sol tarafta bulunanlarda dışkının üzerinde rastgele bir halde çizgisel kanama odaklarının varlığı kolon kanserinin belirtisi olabiliyor.

Sağ ve sol taraftaki tümörlerin belirtileri birbirlerinden farklılık gösteriyor. Kalın bağırsağın ortasına kadar olan kısmı sağ, ortasından sonraki kısım da sol kolon olarak tanımlanıyor. Sol taraftaki tümörler, sol kolonda bağırsağın çapı daha küçük olduğundan sıklıkla dışkıya çıkmama ve kabızlık üzere tıkanmalarla belirti veriyor. Sağ taraftakiler ise kalın bağırsak çapı daha geniş olduğundan tıkanma yapmıyor lakin kandaki hemoglobinin düşmesine yol açıyor. Genel olarak soldaki tümörler erken, sağdakiler ise geç teşhis alıyor.

Kolon kanserinden korunmada beslenme formunun yanı sıra 50 yaşın üzerindeki şahısların sistemli olarak kolonoskopi yaptırması değer taşıyor. Aile hikayesinde tümör olanların her yıl, olmayanların ise beş yılda bir sistemli kolonoskopi yaptırması gerekiyor. Zira ailesel hikayesi olan bireylerde, bu hastalığın gelişme riski, toplumun kalanına oranla en az yedi kat daha fazla oluyor. Kolonoskopi dışında 50 yaşın üzerindeki herkesin sistemli olarak gaitada bâtın kan testi yaptırması da kıymet taşıyor. Bu testin sonucunda az da olsa müspetlik görülmesi halinde ise hastanın kolonoskopiyle kıymetlendirilmesi gerekiyor. Lakin hemoroid de dâhil rastgele bir kanama, test sonucunun olumlu çıkmasında tesirli olabiliyor.

Erken devirde fark edilen poliplerin kolonoskopiyle çıkarılması sonucu kolon kanserinin tedavisi sağlanabiliyor. Lakin bunun için bir tane, mantarsal tipte polip bulunması ve sapta rastgele bir tümör olmaması gerekiyor. Tertipli kolonoskopi yaptırılmadığı durumlarda ise kelam konusu kolon kanseri cinsleri daha ileri evrelerde kendini gösteriyor. Bu kurallarda temel bir cerrahi yaparak, kalın bağırsağın tümünün çıkarılması gerekebiliyor. Multiple polipozis denilen ailesel poliplerin varlığında, kalın bağırsağın tamamına polip yerleşebileceği için tümünü çıkartmak gerekebiliyor. Bu çeşit cerrahilerin mümkün olduğunca lenf bezlerini de içine alan geniş bir yelpazede uygulanması gerekiyor. Bu sayede, bedende gözle görülen bir tümör kalmaması da sağlanabiliyor.

Kolon kanserlerinde, karaciğer yayılımı da olabiliyor. Lakin bu tablo, hastanın tedavi edilemeyeceği manasına gelmiyor. Öteki kanser tiplerinden farklı olarak karaciğere yayılım varsa tıpkı seansta kalın bağırsak tümörünün cerrahi olarak çıkarılmasıyla birlikte karaciğer tümörünün yani metastazının da olabildiğince alınması tavsiye ediliyor. Bilhassa rektum denilen, kolonun çıkışına yakın olan tümörlerde ise makat bölgesine yakınlığı değer kazanıyor.

Tedavi farklı uygulamalarla desteklenebiliyor

Cerrahiyle tedavi edilen kolon kanseri hastalarının büyük çoğunluğuna kemoterapi, bazen de radyoterapi verilebiliyor. Kolon kanserinde multidisipliner tedavi yaklaşımı, bu noktada devreye giriyor. Hastalar, onkoloji uzmanının da ortalarında bulunduğu bir grup tarafından takip ve tedavi ediliyor. Tedaviye çoklukla cerrahiyle başlanıp, akabinde kemoterapi yapıldığını fakat tümörün aşağıda, makata yakın bölgede yer alması halinde öncesinde kemoterapi ve radyoterapiyle tümörün evresi küçültülebiliyor.

Tümör cerrahi hudutlara geldikten sonra ameliyatla alınabiliyor. Buna sandviç tedavisi ismi veriliyor. Birtakım durumlarda ise evvel kemoterapi, akabinde cerrahi uygulanıyor. En son da gerekli hallerde kemoterapi radyoterapi ile kombine edilebiliyor.