İzmir Bayraklı’da zelzelenin neden olduğu yıkımın akabinde gözler, büyük bir sarsıntının beklendiği İstanbul’daki riskli tabanlara çevrildi. Uzmanlar, İstanbul’daki eski dere yatakları, Marmara Denizi’nin Zeytinburnu’ndan Silivri’ye uzanan kıyı bandı ile Büyük ve Küçükçekmece Gölleri’nin çevreleyen alanların gevşek alüvyon çökellerden oluştuğu ikazında bulundu. İstanbul Teknik Üniversitesi Maden Fakültesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü’nden Prof. Dr.Cenk Yaltırak, İstanbul’da zirvelere çıktıkça taban riskinin azaldığına dikkat çekerek, “Aralarında Ayamama, Cendere, Ayazmadere, Kurbağalıdere, Kuşdili, Kağıthane, Göksu, Küçüksu, ve her iki Çekmece Gölleri’nin kıyı kısımları taşıma gücü çok düşük, sarsıntı yükleri altında yumuşama eğiliminde olan yer yapısına sahip alanlar. Büyük zelzelede en riskli yerler alüvyon vadiler. Bu nesillerde yapılaşma olmaması yahut çok sağlam yapı stoğunun olması gerekir. Büyükçekmece, Ataköy, Bakırköy ve Zeytinburnu kıyısı de yer açısından en riskli bölgeler” dedi.

Salınım artıyor

Alüvyon yerlere şurası yapıların sarsıntı sırasında yer büyütmesine maruz kaldıklarını lisana getiren Prof. Dr. Yaltırak, yerin zelzeleye tesirini de şu formda anlattı:

“Depremin şiddeti dediğimiz, ortaya çıkan sarsıntı yahut titreşim gücü. Yüzey büyütmesi olan binalar daha uzun titreşip, sallanırken, yüzey büyütmesi olmayan yahut en az olan sağlam tabandaki yapılarda sallanma daha kısa sürer. Bayraklı’da yıkılan İstek Beyefendi apartmanının görüntü imajlarında sarsıntı büyütmesi açıkça görülüyor. Sarsıntının 40. saniyesinde kolon patlıyor. Belirli ki yapının giriş katındaki kolon traşlanmış. Köşe kolon patlayınca bina olduğu üzere çöküyor. Olağanda kaya yer olsa salınım 15 saniye sürecek lakin lapa üzere yerde 45 saniye salınım kelam konusu. İstanbul’un Bayraklı’ya emsal tabanlarında de muhtemel sarsıntıda uzun sürecek salınım tehlikesi var.”

Silivri-Beylikdüzü

Prof. Dr. Yaltırak’ın İstanbul’un taban açısından riskli bölgelerine yönelik tespitleri de şöyle;

“Vadi alüvyonlarında yumuşak kil dediğimiz katman hükümrandır. Silivri’den Beylikdüzü’ne uzanan kesitteki taban yumuşak dediğimiz sarsıntı büyütmesine yol açacak özellikte. Bölgenin yeri, kil, kömür, kum ve çakıldan oluşuyor. Zelzele dalgaları yerde kayda bedel büyütmeye neden olabilir. Bakırköy ve Ataköy kıyı bandı da alüvyonlardan oluşan bir bölge olduğundan yer riski taşıyan yerlerden. Kadıköy’deki Kurbağalıdere ve Kuşdili bölgesi de kil ve çamurdan oluşan riskli tabana sahip yerler. Bu yumuşak katman sarsıntı büyütmesi yaratabilir. Çok konuşulmayan, lisana getirilmeyen yeri riskli yerler ortasında Kasımpaşa, Beşiktaş, Göktürk, Vatan Caddesi de yer alıyor. İstanbul’da insan eliyle yapılan dolgu alanlar da çok riskli.”

Fay haritası yenilenmeli

Jeoloji Mühendisleri Odası Lideri Hüseyin Alan da İstanbul’un taban açısından İzmir’e nazaran daha şanslı bir kent olduğunu belirterek, “Şehrin büyük kısmı kaya taban üzerine oturuyor. Lakin Ataköy’den Florya’ya uzanan kıyı bandı ile her iki Çekmece Gölü’nün etrafı Bayraklı’daki üzere kıyı alüvyonlarından oluşuyor. Çırpıcı Deresi’nin olduğu çizginin yeri de yumuşak. Anadolu Yakası’nda ise Kurbağalıdere ve etrafı yer riskli alanlar” dedi.

‘Türkiye Canlı Fay Haritası’nın kesinlikle revize edilmesi gerektiğine değinen Alan, “8 yıl içerisinde birçok yeni zelzele ve beraberinde bilgi gün yüzüne çıktı. Canlı fay haritasına işlenmemiş lakin faal olduğunu bildiğimiz faylar mevcut. AFAD ve MTA’nın bu bahiste çalışmalar yürütmesi gerekir. Canlı Fay Haritası’nda 4 yahut 5.derece sarsıntı nesli olarak bilinen birçok bölgenin, aslında 1’inci yahut 2’inci derece zelzele jenerasyonunda olduğunu öğrendik. İstanbul’un Marmara kıyıları 1. derece sarsıntı jenerasyonu olarak kabul ediliyor. Lakin bugün prestijiyle İstanbul’un tümü 1. derece sarsıntı riski altında” diye konuştu.

Gri ve sarı renkler riskli

İstanbul’daki riskli ve sağlam tabanlı bölgelere ilişkin en değerli data ise İstanbul Jeoloji Haritası. Megakentteki riskli haritada gri, açık sarı ve sarı renkteki alanlar taban riskli yerlerin başında geliyor. İstanbul Jeoloji Haritası’nda ‘Danişmen Formasyonu’ olarak tanımlanan ve Silivri’den Beylikdüzü’ne uzanan bölge yüksek riskli yer sınıfında yer alıyor. Bakırköy-Güngören sınırı yahut Bakırköy katmanı olarak tanımlanan bölge ise kireçtaşı ve zayıf kaya niteliğinde yer alıyor. Bölge yatay katmanlı, tebeşirsi, killi kireçtaşından oluşurken, Merter ve Haznedar etrafındaki kireçtaşları için de erime boşluklarının olduğu vurgulanıyor. Zelzele dalgalarının Güngören ve Çukurçeşme semtlerinde değerli büyütmelere neden olacağı uzmanlar tarafından lisana getirilirken Anadolu Yakası’nda ise Kuşdili ve Kurbağalıdere formasyonu yüksek riskli yerler olarak öne çıkıyor.