Teklifin kabul edilen unsurlarına nazaran, Anayasa Duruşmasının, birinci radde duruşmasının kesin nitelikli kararının taraflara bildiri edilmeden iki haftalık hak düşürücü vadenin başlatılmasını, hak arama hürriyetine ters bularak iptal etmesinin akabinde bir düzenleme yapılıyor. Buna nazaran, hizmetsizlik yahut yetkisizlik kararının kesin olması halinde de kararın taraflara bildiri edilmesi, belgenin hizmetli yahut yetkili duruşmaya gönderilmesine ait 2 haftalık vade, bildirim tarihinden itibaren başlayacak.

Öngörülen vadede belgenin vazifeli yahut yetkili duruşmaya gönderilmesi için gerekli müracaatın yapılmaması durumunda dava, kanun gereği açılmamış sayılacak. Bu hususta hizmetsizlik yahut yetkisizlik kararı veren mahkemece resen karar verilecek.

Düzenlemeyle, duruşmaların bir kısmının yahut tamamının bâtın yapılması halleri arasına, “yargılama ile ilgili kimselerin korunmaya paha üstün bir menfaatinin bulunması” hali de eklenecek. Bu durumda, duruşmaların bir kısmı yahut tamamı bilinmeyen yapılacak.

Hakimin reddi nedenlerine, daha evvel birebir uyuşmazlıkta arabuluculuk yahut uzlaştırmacılık yapmış olma halleri eklenecek.

Hakimin reddi talebine ait karar, belge üzerinden inceleme yapılarak da verilebilecek. Ret nedeni sabit olmasa bile merci bunu mümkün görürse, ret talebini kabul edebilecek. Ret sebepleri hakkında yemin teklif olunamayacak.

İstinaf kanun yoluna başvurulabilecek

Teklif, davaların gereksiz yana uzamasının önlenmesi ve çelişkinin giderilmesini de amaçlıyor. Hakimin reddine ait merci kararlarına karşı dava konusunun ölçü ve kıymetine nazaran derhal istinaf kanun yoluna başvurulabilecek.

Hakim, tayin ettiği müddetin kesin olduğuna karar verebilecek. Bu takdirde hakim, tayin ettiği kesin vadeye mevzu olan süreci, hiçbir duraksamaya bölge vermeyecek biçimde açıklayacak ve vadeye uyulmamasının hukuksal sonuçlarını açıkça tutanağa geçirerek ihtar edecek. Kesin olduğu belirtilmeyen vadeyi geçirmiş olan taraf yine vade isteyebilecek, bu halde verilecek 2. mühlet kesin olacak ve yine mühlet tanınmayacak.

Teklif, pratikte belgisiz alacak davasıyla ilgili görülen meselelere ait de düzenlemeler içeriyor. Karşı tarafın verdiği haber yahut tahkikat sonucu, alacağın ölçüsü yahut kıymetinin tam ve kesin olarak belirlenebilmesi halinde hakim tarafından tahkikat sona ermeden verilecek 2 haftalık kesin müddet içinde davacı, savın genişletilmesi yasağına tabi olmaksızın talebini tam ve kesin olarak belirleyebilecek. Aksi takdirde dava, talep sonucunda belirtilen ölçü yahut bedel üzerinden görülüp karara bağlanacak.

“Kısmi eda davasının açılabildiği hallerde, tespit davası da açılabilir ve bu durumda tüzel yararın var olduğu kabul edilir.” kararı mevzuattan çıkarılıyor.

Delil avansının, dava açarken duruşma veznesine yatırılması mecburî olmayacak.

Devreden ve devralan yargılama masraflarından sorumlu olacak

Davacı, karar katılaşıncaya kadar ama davalının açık isteği ile davasını geri alabilecek. Bu takdirde davanın açılmamış sayılmasına karar verilecek.

Davanın açılmasından sonra davalı taraf, dava konusunu üçüncü bir insana devretmesi halinde davacı isterse, devreden tarafla olan davasından vazgeçerek, dava konusunu devralan bireye karşı davaya devam edecek.

Dava, davacı lehine sonuçlanırsa dava konusunu devreden ve devralan yargılama masraflarından müteselsilen sorumlu olacak. İsterse davasını devreden taraf hakkında tazminat davasına dönüştürecek. Davanın açılmasından sonra, dava konusu davacı tarafından devredilirse devralan kişi görülen davada davacı bölgesine geçecek, dava kaldığı bölgeden devam edecek. Dava davacı aleyhine sonuçlanırsa dava konusunu devreden ve devralan yargılama masraflarından müteselsilen sorumlu olacak.

Hakim tarafları teşvik edecek

Düzenlemeyle ek yanıt verme müddetinin hangi andan itibaren başlayacağı da açıklığa kavuşturuluyor. Buna nazaran ek mühlet, 2 haftalık karşılık mühletinin bitiminden itibaren işlemeye başlayacak.

Duruşma, dilekçelerin karşılıklı verilmesinden ve incelemeyi tamamladıktan sonra ön inceleme için bir duruşma günü tespit ederek taraflara bildirecek.

Çıkarılacak davetiyede; duruşma davetiyesine ve sonuçlarına ait gayri hususlar, tarafların sulh için gerekli hazırlığı yapmaları ihtar edilecek. Duruşmaya yalnızca taraflardan birinin gelmesi ve yargılamaya devam etmek istemesi durumunda, gelmeyen tarafın yokluğunda yapılan süreçlere itiraz edilemeyecek. Davetiyenin bildirisinden itibaren iki haftalık kesin vade içinde tarafların dilekçelerinde gösterdikleri, ama şimdi sunmadıkları evrakları duruşmaya sunmaları yahut diğer taraftan getirtilecek dokümanların getirtilebilmesi maksadıyla gereken açıklamayı yapmaları istenecek. Bu hususların verilen müddette alanına getirilmemesi halinde o delile dayanmaktan vazgeçmiş sayılacaklarına karar verileceği belirtilecek.

Hakim ön inceleme duruşmasında, dava kaideleri ve birinci itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinleyecek, daha sonra tarafların sav ve savunmaları çerçevesinde anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit edecek.

Uyuşmazlık mevzularının tespitinden sonra hakim, tarafları sulh ve arabuluculuğun esasları, süreci ve tüzel sonuçları hakkında aydınlatarak sulhe yahut arabuluculuğa teşvik edecek; bu hususta sonuç alınacağı kanaatine varırsa bir keze mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edecek.

Yapılan ihtara karşın dilekçelerinde gösterdikleri evrakları sunmayan yahut dokümanların getirtilmesi için gerekli açıklamayı yapmayan tarafın bu delillere dayanmaktan vazgeçmiş sayılmasına karar verilecek.

Taraflar, yanıta karşılık ve 2. karşılık dilekçeleri ile serbestçe argüman yahut savunmalarını genişletebilecek yahut değiştirebilecek. Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ise bunlar yapılamayacak.

Taraflar, ön inceleme aşamasının tamamlanmasından sonra tahkikat ve kelamlı yargılama için duruşmaya davet edilecek.

Taraflara gönderilecek davetiyede belirlenen gün ve saatte muteber bir özrü olmadan duruşmada hazır bulunmadıkları takdirde duruşmaya yokluklarında devam edileceği ve yapılan süreçlere itiraz edemeyecekleri bildirilecek. Tahkikatın sona erdiği duruşmada kural olarak laflı yargılamaya geçileceği lakin kelamlı yargılama için duruşmanın ertelenmesi halinde başkaca taraflara davetiye gönderilmeyeceği belirtilecek. Tarafların laflı yargılama için belirlenen duruşmaya gelmemesi halinde yokluklarında karar verileceği hususları da davet yazısında ihtar edilecek.

Tanık, bilirkişi yahut kompetan birebir anda ses ve manzara yoluyla dinlenebilecek

Ses yahut manzara nakli yoluyla duruşmanın yapılması yöntemi tekrar düzenlenecek. Duruşma, taraflardan birinin talebi üzerine talep eden tarafın yahut vekilinin, tıpkı anda ses ve imaj nakledilmesi yoluyla bulundukları noktadan duruşmaya katılmalarına ve metot süreçleri yapabilmelerine karar verebilecek.

Duruşma, tarafların isteği olmak kaydıyla; tanığın, bilirkişinin yahut eksperin; tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri dava ve işlerde ilgililerin birebir anda ses ve manzara nakledilmesi yoluyla bulundukları yandan dinlenilmesine karar verebilecek.

Duruşma, fiili mahzur yahut güvenlik sebebiyle duruşmanın bölge sonları içinde öteki bir mahalde yapılmasına, yargı etrafı içinde bölge aldığı nahiye adliye duruşması adalet encümeninin elverişli görüşünü alarak karar verebilecek.

Islahın devri ve formuna ait yapılan değişiklikle ıslah, tahkikatın sona ermesine kadar yapılabilecek. Yargıtayın bozma kararından yahut kesim adliye duruşmasının kaldırma kararından sonra belge birinci aşama duruşmasına gönderildiğinde, birinci kademe duruşmasının tahkikata ait bir süreç yapması halinde tahkikat sona erinceye kadar da ıslah yapılabilecek. Lakin bozma kararına uymakla ortaya çıkan hukuksal durum ortadan kaldırılamayacak.

“Toplu Duruşmalarda Tahkikat” başlıklı yeni düzenlemede, dava açılmadan evvel yahut dava açıldıktan sonra talep edilen delil tespiti, ihtiyati haciz ve ihtiyati önlem üzere muvakkat hukuksal muhafaza önlemleri de dahil olmak üzere toplu duruşmanın hizmetine giren dava ve işlerde tüm yargılama aşamaları heyet tarafından alanına getirilecek ve karara bağlanacak.

Heyet, vesair kanunlardaki kararlar saklı kalmak kaydıyla, iş yahut davanın özelliğine nazaran tahkikatın, tahkikat hakimi olarak görevlendirilen bir üye tarafından yapılmasını kararlaştırabilecek.

Tahkikatın heyetçe yürütüldüğü iş yahut davalarda duruşma lideri, belli başlı birtakım tahkikat süreçlerini yapmak üzere üyelerden birini naip hakim olarak görevlendirebilecek. Duruşma lideri, duruşmanın koordinasyonlu, verimli ve nizamlı çalışmasını sağlayacak ve bu yolda elverişli göreceği tedbirleri alacak.

Laflı yargılama aşaması

Duruşma, tahkikatın bittiğini bildirdikten sonra birebir duruşmada laflı yargılama aşamasına geçecek. Duruşma, bu durumda taraflardan birinin talebi üzerine iki haftadan az olmamak üzere ertelenecek. Hazır bulunsun yahut bulunmasın kelamlı yargılama için taraflara başkaca davetiye gönderilmeyecek.

Laflı yargılamada koşulları oluşmuşsa taraf tasarruf unsuru dikkate alınarak Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun, “tarafların duruşmaya gelmemesi, sonuçları ve davanın açılmamış sayılması” başlıklı hususu uygulanacak.

Teklifin 2. kısmı üzerindeki görüşmeler devam ediyor.