Baş dönmesi ve sersemlik hissi, istikrar sistemleri ile ilgilidir. Bu sistemle kişi, bedeninin hangi tarafta olduğunun nereye dönük olduğunun, ne tarafa gerçek hareket ettiğinin yahut döndüğünün şuurunda olur.

1) İç kulaklar (labirent) hareketin tarafını belirler, dönme, ön-arka, yan-yan, üst aşağı üzere

2) Gözler, bedenin boşlukta nerede olduğunu (ayakta, aksi dönmüş gibi) ve hareketin istikametini görür.

3) Doku alıcıları, eklem ve omurga üzere organlarda bulunur, bedenin hangi bölgesinin yere değdiğini algılar.

4) Kas ve eklem his alıcıları, bedenin hangi kısımlarının hareket ettiğini algılar.

5) Merkezi hudut sistemi (beyin ve omurilik) öteki dört sistemden gelen bütün bulguları kıymetlendirerek, ortadaki ilgiyi sağlar.

Merkezi hudut sistemi, bu dört sistemden karışık datalar aldığı vakit kişi sersemlik yahut baş dönmesi hisseder.

Fırtına esnasında uçakta bulunduğunuzu ve uçağınızın hava boşluğuna girdiğini farz edin. Siz, yalnızca uçağın içini gördüğünüz için, uçak dışındaki bu fırtınayı göremezsiniz. Bu durum, beyin algılarınızın karışmasına yol açar ve sizde ‘uçak tutması’ görülebilir.

Birebir halde yolda giden bir otomobilin art koltuğunda oturduğunuzu ve kitap okuduğunuzu farz edin. İç kulağınız ve his algılayıcılarınız bunu algıladığı halde gözleriniz yalnızca kitabı görmekte olduğundan, sizde de ‘araba tutması’ görülebilir.

Gerçek bir hastalık örneğini verelim. Bir baş travması yahut kulak iltihabından ötürü, tek taraflı iç kulağınızın etkilendiğini farz edin. Etkilenen iç kulak, öteki kulak üzere iletileri sağlıklı olarak beyefendisine iletemez. Bu durumda beyninizin, tabir yerindeyse ‘aklı karışır’ ve baş dönmesi hissedebilirsiniz.

Hangi tıbbi rahatsızlıklar başta sersemlik hissi yaratır?

1) Kan deveranı: Dolanım bozuklukları, sersemlik yaratan rahatsızlıkların başında gelir. Beyninize yeteri derecede kan gelmezse kendinizi sersem üzere hissedersiniz. Çabucak çabucak herkes, otururken yahut yatarken ani formda ayağa kalktığında bunu hissetmiştir. Ancak kimi kimseler, daima olan rahatsızlıklarının yol açtığı deveran bozukluğuna sahiptirler. Yüksek kan basıncı, şeker hastalığı yahut yüksek kan kolesterol seviyesi olan şahıslarda, damar sertliği sık olarak görülür. Kalp yetmezliği yahut kan düşüklüğü olan şahıslarda de bazen görülebilir.

2) Travma: İç kulak etkileyen kafatası kırığı, bariz ve dayanılması sıkıntı baş dönmesi ile işitme kaybı oluşturur. Sersemlik haftalar sürer; vakitle sağlam taraf, iç kulak misyonlarının hepsini üstlenirken şikayetler hafifler.

3) İltihap: Kolay nezle ve gribe yol açan virüsler, iç kulağı ve beyefendisine giden hudutları etkileyebilir. Bu baş dönmesine yol açar, ama işitme çoğunlukla olağan kalır. Mamafih orta kulak iltihabına yol açan bakteri, iç kulağı tutarsa baş dönmesine yol açar. Sersemlik hissinin şiddet ve müddeti kafatası kırıklarında olduğu üzeredir.

4) Alerji: Alerjik oldukları yiyecek yahut toz, mantar, çiçek poleni üzere unsurlarla karşılaşan kimi bireylerde sersemlik hali yahut baş dönmesi olabilir.

5) Nörolojik hastalar: Multipl skleroz, frengi, tümör üzere hudutları etkileyen hastalıklar, istikrar bozukluklarına yol açabilirler. Az görülmelerine karşın hekiminiz sizi muayene ederken bunları da düşünür.

Sersemlik hissi için tabip ne yapabilir?

Tabip, sizin sersemlik hissinden ne kastettiğinizi, ne kadar vakittir olduğunu, size ne üzere bir sorun yarattığını, ne kadar sürdüğünü, bulantı yahut kusma ile birlikte olup olmadığını soracaktır. Bu hissi başlatan ortamlar sorulabilir. Genel sıhhatiniz kullandığınız ilaçlar, baş travmaları son vakitlerde geçirdiğiniz iltihaplar ve kulağınız ile hudut sisteminiz hakkındaki başka sorular size sorulacaktır.

Doktorunuz kulak burun ve boğazınızı muayene edecek, hudut ve istikrar işlevleri ile ilgili testler yapacaktır. Kimi hadiselerde doktorunuz baş sinemaları, bilgisayarlı manyetik rezonanslı sinemalar, kulağa sıcak ve soğuk havanın verildiği istikrar testleri isteyebilir. Tekrar gerek görülen olaylarda, kan testleri ve kalp muayenesi yapılabilir.

Bütün hastalarda, bu testlerin hepsine gereksinim göstermez. Kişinin bulgularına nazaran, buna doktor karar verir. Tıpkı halde doktorunuzun tedavisi, teşhis edilen hastalığa dayanacaktır.

Sersemlik hissini nasıl azaltabilirsiniz?

1) Yatarken birden ayağa kalkmak üzere ani hareketlerden kaçının.
2) Çok baş hareketlerinden kaçının
3) Nikotin (sigara, puro vb.), kafein ve tuz üzere kan deveranını engelleyen hususlardan kaçının yahut azaltın. Alkol kullanmayın.
4) Sersemlik hissiniz başlatan, gerilim, gerginlik üzere durumlardan ve alerjik olduğunuz hususlardan mümkün olduğunca uzak durun.
5) Sersemlik haliniz varken, otomobilde yahut makine kullanmak, merdiven tırmanmak üzere tehlikeli olabilecek işlerden kaçının

Yapılabilecek idmanlar

Yatakta uygulanabilecek antrenmanlar:

Göz hareketleri: Başlangıçta yavaş yavaş başlanmalı, sonra sürat arttırılmalıdır.

– Gözlerinizi, üst aşağı hareket ettiriniz.
– Gözlerinizi, bir yandan öteki yana hareket ettiriniz.
– Gözünüzün karşısında tutuğunuz parmağınızı yüzünüze yaklaştırıp uzaklaştırırken (30-90cm arasında) gözlerinizi bu parmak ucunda odaklaştırınız.

Baş hareketleri: Başlangıçta yavaş yavaş ve gözler açık olarak başlanmalı, daha sonra sürat giderek arttırılmalı ve en son olarak da gözler kapalıyken yapılmalıdır.

– Başınızı öne ve geriye eğiniz.
– Başınızı bir yandan öteki yana çeviriniz.

Oturur durumda uygulanabilecekler idmanlar:

– Omuzlarınızı silkeleyiniz ve omuz başlarınıza daireler çizdiriniz.
– Yere yanlışsız eğilerek yerdeki bir cismi yakalamaya çalışınız.

Ayakta dururken yapılabilecek antrenmanlar:

– Gözler açık ve kapalıyken, oturup kalkınız.
– Göz hizasında ufak bir topu elden ele atarak yakalamaya çalışınız.
– Yere çömelip, doğrulunuz. Daha sonra, kendi etrafınızda tam bir tıp atınız.

Hareket halindeyken yapılabilecek idmanlar:

– Evvel gözler açıkken, daha sonra kapalıyken oda içinde dolaşınız.
– Evvel gözler açıkken daha sonra kapalıyken bir yokuş inip çıkınız.
– Eğilme ve gerilere maksat alma hareketlerini içeren basketbol yahut bowling üzere rastgele bir oyunu oynayınız.