Çocuklarda büyüme meselelerine neden olan illetlerden biri olan Çölyak, genetik, çevresel ve immünolojik faktörlerin etkileşimi ile ortaya çıkan bir sorun. Daha çok süt çocukları ve ömrün 6-24. aylarında gluten alımı başladıktan sonra ortaya çıkıyor. Kronik ishal yahut cıvık dışkılama, kusma, karın ağrısı, karın şişliği, kas zayıflığı, hipotoni, iştahsızlık üzere mide- barsak sistemi bulguları ve malabsorbsiyon sendromu üzere şikayetlerle kendini gösterdiği için ebeveynler tarafından fark edilemeyebiliyor.

Prof. Dr. Meltem Uğraş, bilhassa son yıllarda literatürde, obez çocuklarda tedaviye dirençli demir eksikliği anemisi, tekrarlayan karın ağrısı, transaminaz yüksekliği ve makarna yedikten sonra ishal görülmesi üzere nedenlerle yapılan incelemeler sonucunda çölyak tanısı alan vakalara rastlandığına dikkat çekti.

Bu belirtilere dikkat!

Çölyak için dikkat edilmesi gereken belirtiler konusunda Çocuk Gastroenteroloji Eksperi Prof. Dr. Meltem Uğraş şunları anlattı: “Boy kısalığı, ergenlikte gecikme, diş mine tabakası bozuklukları, aftöz stomatit, tedaviye yanıt vermeyen yahut nedeni kesin aşikâr olmayan demir eksikliği anemisi, osteoporoz yahut osteopenik kemik marazları, kronik artrit, kardiyomyopati üzere kalp kası bozuklukları, karaciğer fonksiyonlarında bozukluk, nörolojik bozukluklar üzere bulgular yanında, tekrarlayan karın ağrısı, bulantı-kusma, şişkinlik üzere irritabl barsak illetini düşündüren yakınmalar, gastroözofageal reflü ve kabızlık üzere atipik intestinal yakınmalarla saptanır.”

Tüm dünyada görülme sıklığı artıyor 

Önceleri nadir bir hastalık olarak kuzey-batı Avrupa’nın marazı olduğu düşünülen ÇH’nın yapılan çalışmalarla bugün bütün dünyada çok yaygın olduğu, farklı topluluklarda ortalama yüzde 0,3-1 civarında görüldüğünü söyleyen Prof. Dr. Meltem Uğraş illetin sıklığı konusunda şunları anlattı:

“Tarama çalışmaları ile çölyak marazı sıklığı tüm dünyada giderek artan bir eğri çizmektedir. Avrupa kökenli topluluklarda 1/85- 1/300 (ortalama 1/100) arasında bildirilirken devletimizde yapılan bölgesel çalışmalarda çocuklarda yüzde 1 civarında, erişkinlerde ve sağlıklı kan vericilerinde yüzde 0,8-1,3 arasında saptanmıştır. Memleketimizde en son gerçekleştirilen ÇH tarama girişiminde ise sağlıklı görünen mektep çocuklarında ÇH sıklığı yüzde 0,47 (1/212) olarak bulunmuştur.”

Farklı marazlarla da ilişkili 

Çölyak otoimmün bir hastalık olduğu için tip I diyabet, tiroidid, Sjögren marazı, Addison marazı, ayrıyeten osteoporoz, primer biliyer siroz, Down sendromu ve seçici immünglobulin A (IgA) eksikliği üzere marazlarla da sıklıkla bir arada görüldüğünü söyleyen Yeditepe Üniversitesi Hastanesi Çocuk Gastroenteroloji Eksperi Prof. Dr. Meltem Uğraş, “Bu nedenle risk kümesi denilen, 1. kademe akrabalarında ÇH saptanmış ya da ÇH ile birlikte görülebilen başka marazları olan bireyler zahir aralıklarla ÇH açısından araştırılmalıdırlar” dedi.

Kesin tanı kıymetli

Illetin tedavisinin ömür uzunluğu süreceği için Çölyak Marazı tanısının kesin olarak konmasının çok kıymetli olduğunun altını çizen Prof. Dr. Meltem Uğraş, şu haberleri verdi: “Klinik bulguları Çölyak illeti düşünülen hastalardan kan tahlilleri istenilir. Kan tetkiklerinde müspetlik çıkması durumunda hastalara endoskopi yapılıp oniki parmak barsağından biyopsi alınır. Bu biyopsi örneğinin patolojik olarak incelenmesi ile marazın kesin tanısı konur.”

Tedaviye tam ahenk şart!

Prof. Dr. Meltem Uğraş şunları söyledi: “Tedavi, ömür uzunluğu sürecek glutensiz diyettir. Bu tedaviye sıkı bir biçimde uyulması illetin prognozu açısından kıymetlidir. Şimdi alternatif tedavi yoktur. Ama uzun vade tanı almadan devam eden çölyak illetinde en değerli komplikasyonlar ilerleyen yaşla birlikte gayri otoimmün marazların eşlik etmesi, osteoporoz, ülseratif jejunoileitis ve T hücreli intestinal lenfoma üzere malignansilerin ortaya çıkmasıdır.”