Bir kişinin anadilinden diğer bir lisanda okuma, yazma, konuşma, dinleme hünerlerinden en az birine hâkim olması olarak tanımlanan iki dillilik, şahıslara hayatlarında büyük avantajlar kazandırıyor. Evvelden çocuklara erken yaşta iki lisan öğretilmesinin konuşmalarında gecikmeye ve fikirlerinde karışıklığa yol açtığının düşünüldüğünü aktaran Çocuk Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Hozan Saatçioğlu, lakin yakın devirlerde yapılan çalışmaların bebeklikten itibaren iki lisanın birlikte konuşulmasının hiçbir ziyanı olmadığını, hatta ileri devirlerde zihinsel olarak olumlu tesirlerinin olacağını gösterdiğini söyledi.

“İkinci lisanı tıpkı bireylerle konuşmalılar”

Çocukların iki lisanı doğumdan sonra eş vakitli öğrenebileceğinin altını çizen Çocuk Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Hozan Saatçioğlu, “Bunun çocuğun gelişimi açısından rastgele bir meseleye yol açmadığı gösterilmiştir. Çocuğun ebeveynleri farklı lisanları konuşuyorlarsa, ebeveynler bu halde konuşmaya devam edebilirler. Her ebeveynin tıpkı lisanı daima konuşması çocuğun öğrenmesini kolaylaştırmaktadır. Çocuklara ikinci lisan erken yaşlardan itibaren başlanabilir. Bu türlü bir durumda çocuğun tertipli olarak ikinci lisana maruz kalması, tıpkı ortamlarda, tıpkı bireylerle ikinci lisanı konuşması önerilir. Çocuk konutta anadilini konuşabilir lakin kreşte ikinci lisanı öğrenebilir ya da bakıcı ile ikinci lisanı konuşuyorsa, daima bu formda devam etmesi öğrenmesini kolaylaştıracaktır” diye konuştu.

“Beyinde olumlu yapısal değişiklikler yaratıyor” 

Yaklaşık 30-40 yıl öncesine kadar iki dilliliğin çocukların lisan gelişimini geciktirdiği, zihinsel bir karışıklığa yol açtığı, çocukları zihinsel olarak yorduğu ve iki lisanlı çocukların zihinsel uğraş gerektiren işlerde yaşıtlarından geri kaldığının öne sürüldüğünü ve bu nedenle de iki lisanın birlikte ya da erken yaşta öğrenilmesi önerilmediğini hatırlatan Çocuk Psikiyatrisi Uzmanı Dr. Hozan Saatçioğlu, bu mevzuda yaşanan kıymetli değişimi şöyle anlattı:

Son devirlerde yapılan ayrıntılı bilimsel çalışmalar sonucunda çocukların erken yaşta iki lisanı öğrenmesinin, bazen lisanlarının akıcı konuşmasını geciktirdiği fakat bunun süreksiz olduğu ve çocuklar için kalıcı rastgele bir aksiliğe yol açmadığı gösterildi. Tersine erken yaşta iki lisanı eş vakitli yahut ardışık öğrenmenin birçok avantajı olacağı gösterildi. İki dilliliğin beynimizin bilgiyi alıp işlerken kullandığı zihinsel sistemleri daha faal uyardığı, daha büyük beyin ağları kurduğu (bulmaca çözmek yahut yeni bir maharet kazanmak gibi) ve beyinde olumlu yapısal değişiklikler yarattığı belirtilmektedir. Beyin plastisitesi (beynin kontaklarını düzenleme ya da yeni ilişkiler kurma yetisi) denilen bu değişikliklerin beyin sonlarının dejenerasyonuna alternatif yeni yollar üreterek, demans üzere beyin hastalıklarını geciktirebildiği söylenmektedir.

İki lisan konuşmanın 7 kıymetli avantajı

Uzm. Dr. Hozan Saatçioğlu, iki dilliliğin avantajlarını ise şöyle sıraladı:

“Daha fazla kişi ile konuşabilme ve empati yapabilme böylelikle toplumsal hünerlerin ilerlemesi, farklı kültürleri anlayabilme ve önyargıların azalması, yeni lisanları daha kolay öğrenebilme, iş ve meslek yapmayı kolaylaştırması, zihnin lisanla ilgili farkındalığını ve sözel algılamayı ilerletmesi, yaratıcı ve esnek düşünme, planlama yapıp sürdürme ve davranışı denetim etme marifetlerinin ilerlemesi, demans gelişimini geciktirme.”

“Karışıklığa neden olmuyor”

İki lisanlı olmanın avantajları göz önünde bulundurulduğunda birden fazla ailenin çocuklarını iki lisanlı olarak büyütmeye istekli göründüğüne dikkat çeken Uzm. Dr. Hozan Saatçioğlu, “Çocukların beyin gelişimi birinci 5 yaşında çok süratli olduğu için, erken periyotlarda iki lisanlı olarak büyütmek öneriliyor. Bebekliğin birinci devirlerinden itibaren eş vakitli olarak ana lisanının yanında bir yabancı lisanı öğretmeninin bebeğin lisan gelişiminde rastgele bir karışıklığa neden olmadığı ve ailenin imkânı varsa bu formda başlamaları önerilmektedir. Çocuk lisanı öğrenme sürecinde vakit zaman farklı lisanların sözlerini kullanabilir lakin lisanlara hâkim olmaya başladıkça bu durumu aşacaktır” dedi.

“Her ebeveyn kendi bildiği lisanda konuşmalı”

Ailenin eş vakitli iki lisanı öğretme imkânı varsa bu formda lisan öğretilebileceğini vurgulayan Uzm. Dr. Hozan Saatçioğlu, dikkat edilmesi gerekenler konusunda şu bilgileri paylaştı:

“Her ebeveyn kendi bildiği lisanda çocukla konuşmaya devam eder. Bu sürekliliğin olması, çocuğun iki lisanı de paralel öğrenmesini imkanlı kılar. Çocuğun yaşı büyüdükçe iki lisanı de öğrenmesi ve kullanması ilerleyecektir. Ailenin iki lisanı eşzamanlı öğretme imkânı yoksa o vakit ardışık öğretme ile iki lisan öğretilebilir. Çocuk konutta anadilini konuşurken kreşte ya da okulda ikinci lisanı öğrenebilir. Ebeveynler ikinci lisanı konuşmak zorunda değildir, çocuğun ana lisanına hâkim olması için konutta birinci lisanı konuşmaya devam etmeleri önerilir. Çocuk bazen iki lisanı harmanlayarak konuşabilir. Bunun iki dilliliği öğrenirken olağan bir durum olduğu bilinmeli ve lisanları konuşmaya birebir halde devam edilmelidir.”

Hangi durumlarda iki lisan öğretilmemeli? 

Kimi özel durumlarda iki lisan öğretmenin hakikat olmayacağını da kelamlarına ekleyen Uzm. Dr. Hozan Saatçioğlu, bunları şöyle açıkladı:

“Çocukların zihinsel gelişiminde bir bozukluk olduğunda ya da otizm spektrum bozukluğu üzere lisan marifetlerini erken periyotlarda geciktiren durumlarda, erken periyotta iki lisanı öğretmek önerilmez. Bu türlü durumlarda çocuğun bir lisanı öğrenmesi ve kullanması hedeflenmelidir.”