İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi İktisadi Gelişme ve Milletlerarası İktisat Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Dündar Murat Demiröz, İstanbul Aydın Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Finans Kısmı Lideri ve Çin Araştırmaları Merkezi Müdürü Prof. Dr. Ahmet Sedat Aybar, 4 Aralık’ta İstanbul’dan Çin’e yola çıkan ticaret treniyle ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.

Prof. Dr. Demiröz, Çin’e hareket eden birinci ihracat treniyle kadim İpek Yolu’nun yine faaliyete geçtiğini belirterek, bu gelişmenin 17. yüzyıldan beri devam eden dünya nizamının bilakis dönmesi manasına geldiğini söyledi.

Türkiye’den Gürcistan’a oradan Azerbaycan’a, Hazar Denizi’ni feribotla geçip Türkmenistan’a, oradan da bütün Orta Asya’yı aşarak Çin’e ulaşan Trans Kafkasya demir yolu sınırının en kritik ayağını Türkiye ve Kafkasya’nın teşkil ettiğini kaydeden Demiröz, “Bu çizgi, okyanus nakliyatının önüne geçip tarihi baharat yollarının yine stratejik değer kazanmasına yol açacaktır.” dedi.

Demiröz, son 300 yıldır dünya ticaretinin okyanuslar üzerinden yürüdüğü için İngiltere, İspanya, Hollanda üzere ülkelerin büyük ehemmiyet kazandığına dikkati çekerek, “Kadim İpek Yolu’nun tekrar faaliyete geçmesi 17. yüzyıldan beri devam eden dünya tertibinin bilakis dönmesi demek. Bu sınır, okyanus nakliyatının önüne geçip tarihi baharat yollarının yine stratejik değer kazanmasına yol açacaktır.” diye konuştu.

Demir yolu sınırının en kritik ayağını Türkiye ve Kafkasya’nın teşkil ettiğini, bu nedenle Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlhan Aliyev’in Bakü’deki merasimlerde Ermenistan’a “sulh” çağırısı yaparak bu sınırın nimetlerinden faydalanmayı teklif ettiğini aktaran Demiröz, şu sözleri kullandı:

“Doğu Akdeniz, Kıbrıs Adası, Lübnan ve Suriye’nin jeo stratejik pozisyonu tekrar artacak. Yakın vakitte Orta Doğu, İran, Türkiye çok farklı bir pozisyona gelecek. Bunu koordine edecek bir devlet sistemi lazım. FETÖ ve PKK’nın bitirilmesiyle Türkiye Kafkasya’nın askeri güvenliğini rahatlıkla sağlayabilir lakin iktisadi güvenlik de kıymetli, bunu da paramızdaki istikrar ile sağlayabiliriz.”

“Okyanus kıyısındaki ülkeler gittikçe zayıflayacak”

Prof. Dr. Demiröz, Bir Jenerasyon Bir Yol projesinin dünya ticaretinin istikametini büsbütün değiştireceğine dikkati çekerek, ticaret yollarının değişmesiyle o ticaret yolları üzerindeki kentlerin zenginleşeceğini o kentlerin sahibi olan ülkelerin de jeopolitik olarak daha ön plana çıkacağını vurguladı.

Okyanus ticaretinin ehemmiyeti azalacağı için okyanus kıyısındaki ülkelerin gittikçe zayıflayacağını ve yoksullaşacağını söyleyen Demiröz, “Ticaret yolları değişince finans merkezleri de değişecek. Natürel ki bu bir günde olacak şey değil, birkaç 10 yıla gereksinimimiz var.” biçiminde konuştu.

Demiröz, Türkiye’den kalkıp Gürcistan-Azerbaycan-Hazar Denizi Geçişi-Kazakistan ve Çin’in Şian kentine ulaşacak olan birinci ihracat treninin yalnızca bir başlangıç olduğunu belirterek, şunları kaydetti:

“Türkiye’den Çin’e giden tren aslında İpek ve Baharat yolunun tekrar canlanması manasına da geliyor. Bu bir başlangıç. Çin ile hem stratejik hem de ticari ahengimiz var. Hindistan-Pakistan-Çin ortasındaki Keşmir problemi ve Sincar Uygur bölgesi, İpek Yolu üzerindeki problemli bölgelerdir. Hasebiyle İpek Yolu’nun herkese memnunluk ve refah sunması için bu meselelerin da ivedilikle çözülmesi gerekiyor.”

Demiröz, 1,5 milyar nüfuslu Çin ile kurulan ticari iştirakin Türkiye açısından büyük ehemmiyet taşıdığını, artık Türk devletinin, Türk iş adamlarının ekonomik stratejilerini Çin ve Orta Asya üzerinden şekillendireceğini aktardı.

“Batı ile Doğu ortasında transit ülke olan Türkiye’nin ehemmiyeti artacak”

Prof. Dr. Ahmet Sedat Aybar da Çin treninin 12 günde seyahatini tamamlamasının öngörülen seyahat mühletinin hem maliyetleri ucuzlatma hem de pazara çabuk erişim sağlama açısından Türkiye’nin rekabetçi gücünü artıracağını söyledi.

Geçen yıl Çin’in Şian kentinden yola çıkan trenin, Anadolu coğrafyasını katettikten sonra Marmaray’dan geçerek Avrupa tüketici pazarına ulaştığını hatırlatan Aybar, şöyle devam etti:

“Çin’in inisiyatifinde geliştirilen ve klasik İpek Yolu’nu güncellemeyi hedefleyen Nesil ve Yol Projesi çerçevesinde inşa edilen süratli ve çağdaş ulaştırma sistemlerinin bir modülü idi o trenin Türkiye üzerinden Avrupa pazarına ulaşması. Tren, Yeni İpek Yolu’nun Orta Jenerasyon olarak anılan modülü üzerinde yapılan çalışmaların muvaffakiyetle tamamlanmış olduğunu ispatlıyordu.”

Aybar, Çin’den gelen trenin karşılığı olarak Türk ihracat treninin tıpkı yolu aksine katetmesinin ve Türk eserlerini Çin pazarına taşımasının bu teşebbüsü perçinleyici bir boyutu olduğunu kaydetti.

Nesil ve Yol inisiyatifi çerçevesinde hayata geçirilen karşılıklı tren seferlerinin Türkiye’nin klasik olarak en büyük ticaret ortağı olan Avrupa Birliği (AB) pazarına ulaşımını kolaylaştıracağını belirten Aybar, bunun ötesinde Çin ile yükselen ticaret iştirakinin kurulmasına da katkı sağlayacağını lisana getirdi.

Aybar, şöyle devam etti: “Üretimi ithalat bağımlısı olan, bu yüzden ihracat yapmak ve döviz kazanmak zorunda olan bir ülke olarak Türkiye’nin rekabet edebilirliğinin maliyetleri düşürmek üzerinden yakalayabileceği bir dünyada daha çeşitlenmiş bir pazara daha ucuza ulaşımı büyük ehemmiyet arz ediyor.”

Aybar, hem Asya pazarını hem Çin’i Türk eserlerine açan ve rekabet gücünü artıran trenin Türk iktisadı için büyük ehemmiyete sahip olduğuna dikkati çekerek, şu değerlendirmede bulundu:

“Bu bizim artık kronikleşmiş yapısal cari açık sorunlarını aşmak için de fırsat sağlayan bir gelişme. Karşılıklı ticaretin artırılması, Asya coğrafyasında daha evvelce ticaretin ulaşamadığı, mamul mallarımızın ulaşamadığı ya da sıkıntı ulaştığı piyasalara daha kolay girebilmesi imkanının bu tren sayesinde getirilmesi, Türk iktisadına kesinlikle olumlu yansıyacak.”

Transit ülke olma özelliğinin sağladığı katma kıymetin bilhassa e-ticaret bazlı gelişmeler açısından önemli seviyelere ulaştığını belirten Aybar, Türkiye’nin coğrafik pozisyonu prestijiyle bu ticaretin yönlendiriciliğini yapan bir depolama merkezi olacağını söz etti.

Çin’in Şian’da yalnızca bu emelle 2,5-3 milyon nüfuslu sıfırdan bir kent kurduğunu anımsatan Aybar, şunları söyledi:

“Yani bizim trenin ulaşacağı destinasyonda bu kente paralel kurulmuş kent direkt e-ticaret üzerinden çalışacak bir kent. O kent kendi hinterlandına hizmet edecek. Havalimanları, demir yolları, kara yolu nakliyatıyla oradan Avrupa pazarına yola çıkacak olan eserler, Türkiye’de depolanıp çok daha geniş coğrafyaya dağılabilir. Zira Türkiye’nin buradan 2 saat uçuş arası içerisinde 600 milyonluk nüfusa, pazara ulaşabileceği coğrafik pozisyonu var. Bu transit ulaşım ağı üzerinde bulunmasının bir modülü da bu türlü bir katma kıymet getirecek. Ekonomik faaliyete yol açacak olması bunun da olumlu katkılarını bekliyoruz esasen.”