Koronavirüs salgının ortaya çıkmasının akabinde maske kullanımı hayatın bir kesimi oldu. Süratli bulaşan ve insan sıhhati için büyük tehdit oluşturan koronavirüsten korunma yollarından biri olarak kullanılan cerrahi maskeler, tıbbi atık olarak kabul ediliyor. Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın yayınladığı genelge kapsamında kullanılan maskelerin çift naylon poşette 72 saat bekletildikten sonra evsel atık olarak yönetilmek üzere belediyelere teslim edilmesi gerekiyor.

Uzmanlar, günlük ömrün modülü haline dönüşen maskelerin yüzeysel etrafa atılmasının ise kirlilik yarattığına dikkat çekiyor. Maskelerin sağlam mikrofiber kumaştan imal edildiğine dikkat çeken uzmanlar, hakikat biçimde imha edilmeyen maske atıklarının tabiatta yüzyıllar boyunca kalarak büyük kirlilik yaratacağını ön görüyor. Uzmanlar, maske atıklarının pet şişe ve plastikler üzere yüzyıllar boyunca kalarak tabiata ve canlı hayatına ziyan vereceğini vurgulayarak, maskelerin, tıbbi atık kutularına atılması istikametinde herkesi uyarıyor.

Kimyasal olarak ayrışmıyor

Karadenizde deniz çöplerini azaltmak hedefiyle üniversite olarak çalışmalar yapan Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi Deniz Bilimleri ve Teknolojisi Mühendislik Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Coşkun Erüz, koronavirüsten korunmak için kullanılan maskelerin kısa müddette parçalanıp yok olmadığını söyledi. Doç. Dr. Erüz, “Bunlar petrol türevi oldukları için, pet şişe ve plastik türevli mikrofiber dokunmuş gereçler üzere yüzlerce yıl tabiatta parçalanmadan kalabilme özelliğine sahip. Parçalandıklarında da kimyasal olarak ayrışmıyor, fizikî olarak parçalanarak mikrofiber dediğimiz mikroplastik ve nanopartikül formunda tabiatta ağır halde yayılarak kalacaklar. Küçük organizmadan beşere hakikat giden bir sistemin içerisine dahil olacaklar. Basından öğrendiğimize nazaran Türkiyede günde 70 milyon civarında maske tüketiliyor. Bu inanılmaz bir sayı. Biz daha evvelce atık kirliliği konusunda en büyük sorunu pet şişeler ve plastik poşetler olarak görüyorduk. Zira gördüğümüz, geri dönüştürülmeden tabiata atılan en yüksek oranda katı atık pet şişeler ve plastik poşetlerdi. Şimdiyse insanların dolaştıkları her yerde maskeler tabiata atılmış halde bulunmaya başlandı” dedi.

‘Parçalansa dahi mikron boyutunda var olacak’

Maskelerin tıbbi atık olduğunu ve prosedüre nazaran toplanıp bertaraf edilmesi gerektiğini kaydeden Doç. Dr. Erüz, “Biz bunları rastgele bir çöpe bile değil, her yere atmaya başladık. Günde 70 milyon maske inanılmaz bir sayı. Yalnızca Türkiyede değil dünyanın her yerinde bu türlü. Görünen şu ki; 1 yıl daha bu sistem devam etmek durumunda kalacak. 1 yıl sonrasındaki inanılmaz sayılar da tabiata karışan bu kirleticilerin yaratacağı tesir yüzlerce yıl devam edeceğini düşünerek daha dikkatli olmamız gerekiyor. Sistemli olarak deniz çöpleri araştırması yapıyoruz ve tespitlerimize nazaran kıyılarda önemli ölçüde plastik siperlik ve maskeler görülüyor. Kıyılara gelen, denizlere taşınan çöplerin en fazla yüzde 1i. Geri kalan da açıklara yanlışsız taşınıyor ya da tabanda birikerek balık ve öteki canlıların hayat alanlarına ziyan veriyor. Kirletilmiş olan denizden bize gelecek olan besinlerin de bu kirleticilere maruz kalmaması kelam konusu değil. Maskeler de parçalansa dahi mikron ve nano boyutunda partikül halinde tabiatta var olmaya devam edecekler ve mikroorganizmalardan başlayarak beşere gerçek giden besin zincirinde risk oluşturacaklar” diye konuştu.

‘Doğada kolay parçalanmıyor’ 

KTÜ Tıp Fakültesi Farabi Hastanesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Kolu Lideri Prof. Dr. Faruk Aydın da Türkiyede günde ortalama 75 milyon maske tüketildiğini öngördüğünü söyleyerek, “Bu kadar maske tabiata atılırsa önemli bir kirlilik meydana getirebilir. Maskeler nonwoven kumaştan üretildikleri için tabiata dayanıklılıkları rastgele bir dokumadan daha fazla olduğunu düşünüyorum. Zati sokaklarda yürürken görüyoruz, atılalı 1 ay olduğu imajını yaratan bir kirlilikle karşı karşıyayız. Tabiatta kolay parçalanmayan bu maskelerin önemli risk oluşturduğunu hepimiz kabul etmeliyiz. Ülkede günlük 70 ila 80 milyon maske tüketimi var. Bu maskeler düzgün bertaraf edilmediği durumda önemli bir tıbbi kirlilik meydana getiriyor ve potansiyel riskimizi artırıyoruz. Lütfen beşerler bu türlü bir kirliliğe katkısı olmaması için çaba etsinler” tabirlerinde bulundu.