İhsan Dindar / Milliyet.com.tr – Rodos, Antik Çağ’dan günümüze anlatılagelen limanının girişindeki devasa Helios heykeliyle binlerce yıldır insanlık tarihinde özel bir yere sahip. Çok sayıda medeniyetin gelip geçtiği Rodos, tüm bu uygarlıkların izlerini günümüze taşımış durumda. Milâttan evvel üçüncü yüzyılda inşa edilen 32 metre yüksekliğindeki Rodos Heykeli, o devir için insan eliyle yapılmış en görkemli yapıtlardan biri pozisyonundaydı.

İSKENDER’İN KUMANDANLARI ELE GEÇİREMEMİŞTİ

Büyük İskender’in ardılları tarafından bir yıl boyunca kuşatılan fakat ele geçirilemeyen Rodos’un sakinleri bu zaferlerini taçlandırmak için Yunan mitolojisindeki ilahlardan biri olan Helios’un onuruna tamamı tunçtan bir heykeli limanının girişine inşa eder. Tamamlanması 12 yıl süren Rodos heykeli milâttan evvel 282 yılında tamamlanır.

NEW YORK’TAKİ ÖZGÜRLÜK HEYKELİNE İLHAM OLDU

Lakin tamamlanmasından yaklaşık 16 sonra yaşanan büyük bir zelzelede, bu 32 metre yüksekliğindeki dev heykel yıkılır. Ortadan geçen binlerce yılın akabinde Fransız Heykeltıraş Frederic Auguste Bartholdi, New York’un simgesi olan Özgürlük Heykeli’ni tasarlarken Rodos’taki bu devasa yapıdan ilham almıştı. New York’taki Özgürlük Heykeli’nin yüksekliği ise 93 metredir.

Rodos Heykeli’nin ayaklarının bulunduğu noktada, liman girişinde günümüzde alageyik heykelleri göze çarpar. Tarihi adaya gemiyle gelenlerin Rodos’a dair birinci gördükleri detaylardan biri olan bu alageyik heykellerinin akabinde tarihi kent, tüm görkemiyle ziyaretçilerini ağırlar.

ON İKİ ADA’NIN EN BÜYÜĞÜ

Günümüzde Yunanistan’a ilişkin olan ve On İki Ada olarak anılan takımadaların en büyüğü pozisyonundaki Rodos, Helenistik Çağ’dan sonra Roma periyodunda de bölgenin kıymetli duraklarından biri pozisyonundaydı. Kuzey-güney ve doğu-batı ortasındaki deniz trafiğinin kilit noktalarından biri olan Rodos, bu sayede tarih boyunca bölgede hâkimiyet kurmak isteyen devletlerin elde etmek istediği yerlerden biri oldu.

Merkezi bugünkü Bodrum (Halikarnassos) olan, Karya Krallığı tarafından milâttan dördüncü yüzyılda fethedilen Rodos, sonrasında Perslerin hâkimiyetine girer. Çalkantılı geçen asırların akabinde evvel Roma akabinde da Doğu Roma Toprağı olan Rodos, Haçlı Seferleri devrinde el değiştirir.

HAÇLI ŞÖVALYELERİN ELİNE GEÇİYOR

St. Jean Şövalyeleri olarak bilinen tarikat tarafından ele geçirilen Rodos adası tıpkı Bodrum üzere uzun mühlet bu topluluğun önderleri tarafından yönetilir. Ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle de zenginleşen adanın bu imkânlarından faydalanan St. Jean Şövalyeleri günümüzde de adanın en turistik yerlerinden biri olan tarihi kaleyi inşa eder. Bu kalenin bir gibisi de Bodrum’da inşa edilmiştir. Hem Bodrum hem Rodos kaleleri bu açıdan bölgede Orta Çağ boyunca kilit bir rol taşımışlardır.

Mızrak ucuna benzeyen bir yapıya sahip olan Rodos’un uzunluğu yaklaşık olarak 80 kilometredir. İsminin antik Fenike lisanında yılan manasına gelen “erod” ya da Yunancada gül manasına gelen “rhodon” sözcüğünden türemiş olabileceği düşünülen Rodos’ta günümüzde Rodos (St. Jean) Şövalyeleri ve Osmanlı devrinin mimari izleri çok ağır bir biçimde görülür.

OSMANLI’NIN AKDENİZ’E AÇILAN KAPISI

16.yüzyılda en ihtişamları günlerini Yasal Sultan Süleyman’ın hükümdarlığı devrinde yaşayan Osmanlı İmparatorluğu, bölgede kendisi için bir tehdit ögesi oluşturan St. Jean Şövalyeleri ile bir uğraş içindeydi. Osmanlı’nın hem Anadolu kıyılarını tehdit eden hem de Akdeniz’e açılmasındaki pürüzlerden biri olan St. Jean Şövalyeleri’ni mağlup etmek Osmanlı için hayati bir kıymete sahipti.

1522 yılında Rodos’a askeri bir sefer düzenleyen Yasal Sultan Süleyman, uzun bir müddettir ihtilaf yaşanılan St. Jean Şövalyeleri’nin adadaki hâkimiyetine son verir. Rodos’u 1522 yılında fetheden Yasal Sultan Süleyman, savaşın sonunda hayatta kalan St. Jean Şövalyeleri’ni Sicilya Krallığı’na gitmelerine müsaade eder.

400 YILLIK OSMANLI HÂKİMİYETİ

Yasal Sultan Süleyman devrinde fethedilen Rodos, 400 yıl boyunca Osmanlı idaresinde kalır. Akdeniz’de Türk hakimiyetinin kurulmasında Rodos’un fethi kıymetli bir yere sahiptir. Buradan gelebilecek atakları sonlandıran Osmanlı Donanması, sonrasında Akdeniz’de nispeten daha inançlı yol alabilmiştir. Adanın fethinden sonra Rodos’a Anadolu’dan çok sayıda Türk de yerleştirilerek, bölge tekrar imar edilmiştir. İşlek bir limana sahip olan adada farklı medeniyetlere ilişkin izlerin yanına Osmanlı mimarisinin hoş örneklerini yansıtan cami, hamam ve sivil yapılar da eklenmiştir.

Rodos’un fethinin Türk tarihindeki kıymetini sorduğumuz Kırklareli Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Kısmı Dr. Öğr. Üyesi Hüseyin Serdar Tabakoğlu, bu kıymetli olayı gelişimini şu biçimde anlatıyor: “Rodos’un fethi için birinci kuşatma Fatih Sultan Mehmet devrinde gerçekleştiriliyor. Yavuz Sultan Selim periyodunda de tersanede bir fetih harekatı için hazırlık yapılıyor lakin padişahın vefatıyla yarım kalıyor. Yavuz Sultan Selim’den sonra tahta geçen Yasal Sultan Süleyman, Fatih’ten beri devam eden bu politikayı sürdürür ve bir harekat başlatır.” 

BİR İMPARATORLUK SİYASETİ HALİNE GELİYOR

Barbaros: Akdeniz’in Kılıcı dizisinin de tarih danışmanı olan Dr. Hüseyin Serdar Tabakoğlu, Rodos seferinin Yasal Sultan Süleyman periyodunun birinci deniz harekatı olma özelliği taşıdığını vurgulayarak bunun bir imparatorluk siyasetine dönüştüğünü belirtti. 1538’deki Preveze Zaferi ile birlikte Akdeniz’de Türk deniz gücünün hakimiyeti kurulduğunu hatırlatan Tabakoğlu, 1522’de Rodos’un fethedilmesinin de zaferin habercisi olduğunu tabir etti.

‘Deryadaki Ateş: Barbaros Hayreddin’, ‘Akdeniz’de Savaş: Osmanlı-İspanya Mücadelesi’ ve ’18. Yüzyılda Osmanlı-İspanya İlişkileri’ kitaplarıyla da dikkat çeken Hüseyin Serdar Tabakoğlu, adanın fethinin kıymetine dair detaylar paylaşmaya devam etti. Rodos’un fethinin sonrasında da Türklerin denizlerde daha etkin olacağının bir işareti olarak değerlendirilebileceğini kelamlarına ekleyen Dr. Hüseyin Serdar Tabakoğlu, St. Jean Şövalyeleri’nin bölgede estirdiği terörü de şöyle açıklıyor: “Doğu Akdeniz’de Haçlıların kurduğu bir kilit, bu fetihle birlikte kırıldı. Çünkü St. Jean Şövalyeleri tıpkı vakitte bu bölgenin en dehşetli korsanlarıydı.” 

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan Rodos’un eski mahallesi, günümüzde kente gelen turistlerin en çok vakit geçirdikleri yerlerin başında geliyor. 130 bin kişinin yaşadığı Rodos’ta, beş bin civarında bir Türk azınlık da yaşıyor. 1.398 kilometrekarelik bir yüz ölçüme sahip olan adanın deniz kıyısının toplam uzunluğu ise 220 kilometre.

TÜRKİYE’NİN EGE KIYILARINA BENZİYOR

Türk çamı olarak da bilinen kızılçamlarla kaplı olan Rodos, imgesi prestijiyle öbür adalardan fazla, Türkiye’nin Ege kıyılarıyla daha büyük benzerliklere sahip. Turunçgiller ve üzümün yanı sıra kıymetli bir zeytin üretim merkezi olan ada, çiçekli bitkiler bakımından da epey varlıklı. Rodos’a, Marmaris’ten hareket eden vapurla ulaşmak mümkün. 

NERELERİ GÖRMELİ?

Her yıl çok sayıda kruvaziyer gemisinin yanaştığı Rodos, UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde yer alan tarihi mahallesi, kaleleri, şatoları, kilise ve camileriyle ziyaretçilerini adeta vakit içerisinde bir seyahate çıkarıyor.

Süleymaniye Camii, Rodos Limanı, Mandraki Limanı’nda bulunan ve antik periyottaki Rodos Heykeli’nin yerine yapılan bölgeyle özdeş geyik heykelleri, Vali Sarayı, Rodos Kalesi, Tarihi Rodos Çarşısı, Arkeoloji Müzesi, Apollo Tapınağı, Monolithos Kalesi, Aziz Paul Körfezi ve Anthony Quinn Körfezi, Rodos’a gelenlerin kesinlikle görmesi gereken yerler ortasında bulunuyor.